Psikoz Şizofren Mi?
Bir Düşünce, Bir Hastalık, Bir Yaşam
Akşam Yürüyüşüm ve İçsel Bir Soru
Ankara’nın caddelerinde yürürken, aklımda yine o soruyla karşılaştım: “Psikoz şizofren mi?” Hani bazen aklımızda binlerce soru dönerken, bir anda bir şeyin içindeki boşluğu fark ederiz ya, işte o an birden bu konu aklıma geldi. Çünkü son zamanlarda, hem çevremden hem de iş hayatımda gözlemlediğim bir şey vardı: Psikoz ve şizofreni, halk arasında genellikle birbirinin yerine kullanılıyor ve bu da yanlış anlaşılmalara yol açıyordu.
Bunu fark ettiğimde, veri ve psikoloji üzerine okuduğum kitaplardan sonra bu iki terimin aslında ne kadar farklı olduğunu daha iyi anlamaya başladım. Ama hayatı çok fazla analiz ederken bazen hikayelerin karmaşıklaşması gibi, konunun da karmaşıklaştığını hissettim. Bu yazıyı yazarken, bu ikisinin birbirine karıştırılmasının ne kadar yaygın olduğunu gözlemlemem gerektiğini düşündüm.
Psikoz ve Şizofreni: Temel Farklar
Psikoz Nedir?
Psikoz, kelime olarak “gerçeklikten kopma” durumunu tanımlar. Yani, kişi çevresindeki dünyayı doğru bir şekilde algılayamaz. Bir nevi, “gerçekle” olan bağının zayıfladığı bir durumu anlatır. Akıl sağlığı bozuklukları arasında, kişiyi hem fiziksel hem de ruhsal olarak etkileyebilecek çok sayıda psikoz çeşidi vardır. Psikoz, bir hastalık değil, daha çok bir semptom olarak tanımlanabilir. Yani psikoz, birden fazla hastalığın belirtisi olabilir.
Mesela, senin gibi sabahları kahvemi içmeden uyanamayan biriyle ya da işlerimin deforme olmuş bir haliyle ben, bir gün sabah işe gitmeye karar verdiğimde, kalabalıkta birisi bana doğru yaklaşırken “akıl hastası” gibi bir etiketin üzerimde olduğunu hissedebilirim. Çünkü çevremdeki kişilerden biri, bir şeyler söylemek isteyebilir ve ben de o an “gerçeklik” duygusunu kaybetmiş olabilirim. Bu anlar, psikoz belirtilerinin bir parçası olabilir.
Şizofreni Nedir?
Şizofreni, ise daha spesifik bir ruhsal hastalıktır. Psikoz şizofreniyle ilişkili bir durum olabilir, ancak şizofreni yalnızca psikozla sınırlı değildir. Şizofreni, genellikle düşünce, duygu ve davranışların düzensizleşmesiyle karakterizedir. Şizofreni yaşayan bir kişi, çevresiyle bağlantı kurmakta güçlük çekebilir, gerçeklik algısı bozulabilir, halüsinasyonlar ve sanrılar görebilir.
Şizofreni teşhisi konmuş birinin yaşadığı semptomlar psikozla ilişkilendirilebilir, fakat şizofreni, psikozdan çok daha karmaşık bir hastalıktır. Şizofreni, kişinin düşünce süreçlerini ve sosyal ilişkilerini etkileyebilir. Kısacası, şizofreni, daha geniş bir rahatsızlık grubunu kapsayan ve uzun süreli bir tedavi gerektiren bir hastalıktır.
Çevremden Gördüğüm Hikayeler
Geçenlerde bir arkadaşım, eski bir sınıf arkadaşının şizofreni hastalığına yakalandığını söyledi. Uzun zamandır görüşmedikleri için, bu durumu ilk başta duygusal bir yük gibi hissetmişti. Çünkü, “Psikoz şizofren mi?” sorusu da tam burada devreye giriyor. Arkadaşım, şizofreni ve psikoz arasında ne fark olduğunu bilmiyordu. Bu yüzden o an onu bilgilendirmeye başladım.
“Şizofreni de bir tür psikoz ama şizofreni başka bir şey,” dedim. Çünkü aslında şizofreni, psikozla aynı semptomları gösterebilir, fakat psikoz şizofrenin tek bir belirtisi değil. Bu durumu anlatırken, bu farkı netleştirmek oldukça önemliydi. Psikozu yaşayan her birey şizofreni hastası değildir. Aynı şekilde, şizofreni hastalığı yaşayan biri de her zaman psikoz belirtisi göstermez.
Arkadaşım, “Yani senin demek istediğin şey, sadece bir şeyler karışıyor ama tamamen farklı hastalıklar mı?” diye sordu. Evet, bir şeyler karışıyor ama doğru yanıtı verebilmek için bu farkları anlatmak önemli. Psikozu, şizofreniden ayıran temel nokta aslında hastalığın kaynağı ve tedavi sürecinin ne kadar uzun sürdüğüdür.
Verilerle Konuyu Anlamak
Türkiye’de, şizofreni gibi ciddi psikiyatrik rahatsızlıkların yaygınlığı hakkında birkaç istatistik var. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre, dünya genelinde her 100 kişiden biri şizofreni gibi psikoz belirtileri gösterebilir. Türkiye’de de bu oran benzer şekilde %1 civarındadır. Bu oran, bir hastalığın ne kadar yaygın olduğunu ve toplumun büyük bir kesiminin bunu nasıl algıladığını gösteriyor.
Günümüzde tedavi seçenekleri, psikoz ve şizofreni gibi hastalıkların yönetilmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Ancak, tedavi süreci kişiden kişiye farklılık gösterir. Şizofreni tedavisi, genellikle ilaç tedavisi ve psikoterapiyi içerir, ancak her bireyde aynı etkileri göstermez.
Sonuç Olarak: Psikoz ve Şizofreni Arasındaki Farkı Anlamak
Evet, psikoz şizofren mi? sorusu oldukça karmaşık ve bazen birbirine yakın bir şekilde algılanabiliyor. Ancak, şizofreni ve psikoz arasındaki farkları anlayabilmek, hem doğru tedaviye ulaşmak hem de toplumsal anlamda bu tür rahatsızlıkları daha iyi kavrayabilmek için önemli. Gerçekten de, her iki durum da bir insanın hayatını etkileyebilir, ancak her biri farklı semptomlarla kendini gösterir ve farklı tedavi gerektirir.
Yani, bazen hayatın ve hastalıkların karmaşıklığını düşündüğümüzde, bir etiketin ya da tanımın ne kadar önemli olduğunu anlamamız gerekiyor. Çünkü ne olursa olsun, herkesin içinde bir parça gerçeklik kaybolabilir.